تأثیر پخش سیلاب بر برخی ویژگی های خاک (مطالعه ی موردی: در ایستگاه آبخوان داری پلدشت، آذربایجان غربی)

بهره برداری از سیلاب های فصلی در مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یکی از راهکارهای مناسب به منظور مهار و استفاده ی بهینه از سیلاب ها در این مناطق از طریق پخش آنها در عرصه های مستعد پخش می باشد. پخش سیلاب در آبخوان ها و رسوب گذاری در سطح خاک آنها می تواند باعث تغییرات زیادی در ویژگی های خاک عرصه چه در سطح و چه در عمق شود. از این رو به منظور بررسی تأثیر پخش سیلاب بر ویژگی های خاک عرصه ی پخش و تغییرات آنها در ایستگاه تحقیقاتی پخش سیلاب پلدشت استان آذربایجان غربی، سه نوار اول شبکه ی a انتخاب گردید. در سال 91 در هر نوار عرصه ی پخش در شش مکان و در نوار شاهد در چهار مکان نفوذپذیری اندازه گیری و نمونه برداری از خاک به صورت تصادفی از عمق های 20-0، 40-20 و 60-40 سانتی متری صورت گرفت. نمونه ها، هم دست خورده و هم دست نخورده، برای انجام آزمایش های لازم به آزمایشگاه منتقل گردیدند. داده ها و اطلاعات سال های 81 تا 85 نیز از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی تهیه گردید. ارزیابی تغییرات ویژگی های خاک از طریق تجزیه واریانس داده ها در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی نامتعادل و همچنین مقایسه ی میانگین داده های به روش t انجام شد. نتایج نشان داد که پخش سیلاب همه ی ویژگی های اندازه گیری شده ی خاک را به غیر از درصد گچ تحت تأثیر قرار داده است. درصد شن اعم از عمق و نوار به طور معنی دار تا 66/0 برابر کاهش و درصد سیلت به طور معنی دار تا 41/1 برابر افزایش نشان داد. درصد رس تا سال 85 به طور معنی دار تا 15/1 برابر افزایش و بعد از آن تا سال 91 تا 33/0 برابر کاهش داشته است. این تغییرات در برخی نوارها و عمق ها به حدی بود که موجب تغییر کلاس بافت گردید. درصد رطوبت اشباع در عمق 20-0 سانتی متری نوار اول و در عمق 20-0 و 40-20 سانتی متری نوار دوم و سوم به طور معنی دار تا 87/0 برابر افزایش نشان داد. جرم مخصوص ظاهری در عمق 20-0 سانتی متری نوار اول و دوم روند خاصی نداشت و تغییرات قابل توجهی نشان نداد اما در بقیه ی عمق ها و نوار سوم مخصوصاً از سال 85 تا سال 91 به طور معنی دار تا 1/25 درصد افزایش یافت. هدایت الکتریکی خاک در نوار اول روند خاصی ندارد ولی در نوار دوم و سوم در هر سه عمق به طور معنی دار حتی تا 6/5 برابر افزایش نشان می دهد که دلالت بر تجمع املاح در پروفیل خاک دارد. نسبت جذب سطحی سدیم به غیر از عمق 20-0 سانتی متری نوار اول در بقیه ی عمق ها و نوارها به طور معنی دار حتی تا 15/7 برابر بالا رفت و دلیل بر تجمع تدریجی na در خاک است. درصد کربن آلی و نیتروژن کل در هر سه نوار در عمق 20-0 و 40-20 سانتی متری به طور معنی دار افزایش نشان می دهد. نفوذپذیری خاک در نوار اول تا سال 84 و در نوار دوم و سوم تا سال 85 به طور معنی دار از 28 تا 76 درصد کاهش داشته ولی در نوار اول و سوم از سال های ذکر شده تا سال 91 به طور معنی دار و قابل توجه تا 3/2 برابر افزایش نشان داد. علت این افزایش احتمالاً ایجاد منافذ زیستی در اثر استقرار و رشد گیاهان مختلف بوده است. همچنین پخش سیلاب سبب کاهش معنی دار واکنش خاک 1/6 درصد و افزایش معنی دار درصد کربنات کلسیم معادل تا 87/1 برابر، فسفر قابل جذب خاک تا حدود 200 درصد و پتاسیم قابل جذب خاک تا 3/85 درصد شده است اما تغییرات آنها در طول سال های اجرای طرح از روند نامنظمی برخوردار بوده که نشان-دهنده ی تغییرات در نوع رسوبات حمل شده و جاگذاری شده به وسیله ی سیلاب است.